فهرست
استان تهران پایتخت ایران می باشد. این استان مساحتی ۱۹ هزار کیلومتری با جمعیتی حدود ۲۰ میلیون نفر می باشد. تهران دارای ۱۶ شهرستان، ۳۵ بخش، ۷۳ دهستان، ۴۹ شهر و ۳ فرمانداری می باشد. استان تهران مکان های دیدنی زیادی دارد که شما می توانید با شرکت در یک تور تهران گردی روزی بسیار جذاب را برای خود ایجاد کنید و از مکان های دیدنی اسن استان بازدید نمایید. در ادامه لیستی از این مکان های دیدنی با توضیحات کاملی برای شما آماده کرده ایم تا شناخت بهتری نسبت به استان تهران و مکان های دیدنی آن داشته باشید.
استان تهران در دامنه جنوبی کوه های البرز و حاشیه شمالی کویر مرکزی ایران و در دشتی نسبتا هموار واقع شده است که شیب آن از شمال سمت جنوب می باشد و به وسیله دو رود اصلی کرج در غرب و جاجرود در شرق به همراه رود های فصلی جعفرآباد یا همان دربند، دارآباد، درکه، کن که همگی از شمال به جنوب جریان دارند مشروب می شوند.
تهران دارای آب هوای گرم و خشک است و فقط نواحی شمالی آن که در دامنه های کوهستانی البرز واقع شده است اندکی معتدل و مرطوب است، هوای استان تهران در تابستان گرم و خشک و در زمستان معتدل و گاه سرد است، حداکثردمای ثبت شده حدود ۴۴ و حداقل ۲۰- و متوسط سالیانه ۱۷ درجه سانتیگراد می باشد و میزان بارندگی سالانه آن ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی متر است و از نظر زمین لرزه جزو مناطق پر زیان محسوب می شوند.
نجم الدین ابوبکر محمدبن علی بن سلیمان راوندی در کتاب معروف خویش به نام راحه الصدور به سال ۵۹۹ هجری قمری روایت کرده است که مادر سلطان ارسلان سلجوقی که در سال ۵۶۱ هجری قمری از ری قصد عزیمت به نخجوان را داشت در نزدیکی استان تهران فرود آمد و در همان ایام خود سلطان نیز در زمان پادشاهان صفوی کم کم تهران شهرتی پیدا کرد و آبادی و رونق این شهربه ویژه در دوره سلطنت شاه طهماسب اول آغاز گردید.
چون جد اعلای صفویه به نام امامزاده حمزه مجاور شاه طهماسب اول گذشته از این، به علت وجود آب های گوارا و باغ های فراوان و شکارگاه های مناسب اطراف شهر تهران را دوست می داشت و به مرور در این محل به سکونت های تقریبا طولانی میپرداخت، به حدی که دستور داد دور شهر را برج و باروی مقاومی و بناهای تازه و کاروانسرا ها در داخل آن بنا کنند، به همین مناسبت در سال ۹۶۱ هجری قمری حصاری به دور شهر بنا نهادند که از چهار دروازه و ۱۱۴ برج به تعداد سوره های قرآن تشکیل می یافت و مصالح آن را از معادنی تامین کردند که بعدها به چاله میدان و چاله حصار موسوم گردید.
حدود بارویی که به فرمان شاه طهماسب اول به دور شهر کشیده شد تقریبا ۶ هزار قدم و بشرح زیر بود :
از سمت جنوب خیابان مولوی فعلی
از سمت شرق خیابان ری فعلی
از سمت غرب خیابان شاهپور
از سمت شمال خیابان های امیرکبیر و سپه
و محوطه ارگ با داشتن حصار مخصوص و خندق جداگانه در وسط شهر قرار داشت. از چگونگی محلات و موقعیت آنها چنین برمی آید که قسمت مغرب و شمال غربی شهر داخل باروی عهد شاه طهماسب غالبا باغستان بوده و خانه های مسکونی بیشتر در عودلاجان و چاله میدان قرار داشته است و قسمت بازار محل کسب و کار بازرگانان و پیشه وران آن زمان بوده است.
شاه عباس اول نیز تا چندی به پیروی از شاه طهماسب همین رویه را تعقیب کرد و به آبادانی استان تهران همت گماشت و دستور داد باغ بزرگی به نام چهار باغ در تهران احداث کنند و ساختمانی برای سکونت موقتی خاندان سلطنتی بنا نهند. در سال ۱۲۰۰ هجری قمری تهران برای اولین بار توسط آغامحمدخان قاجار به عنوان پایتخت انتخاب گردید. در زمان محمد شاه محله ای بنام عباس آباد در جنوب بازار و یک باغ و ساختمان بزرگتر نیز به نام محمدیه که سابقا میدان پاتقاتوق نامیده می شد بر محلات دیگر افزوده شد و آب رودخانه کرج را بوسیله نهری بنام نهر کرخ به استان تهران منتقل کردند.
تهران، شهریار، کرج، رباط کریم، ساوجبلاغ، نظرآباد، ورامین، اسلامشهر، شمیرانات، ری، دماوند، فیروزکوه، پاکدشت و…
از مناطق تفریحی، زیارتی و گردشگاهی که در شمال تهران واقع شده می توان از پارک جمشیدیه (سنگی)، امامزاده صالح (واقع در میدان تجریش)، امامزاده عبدالله (خیابان دربند)، امامزاده ابراهیم (کوه دربند)، امامزاده عین علی و زین علی (بالاتر از میدان پونک) کوه های سر به فلک کشیده و خوش اب و هوا مخصوص کوهنوردی دربند، درکه و… را نام برد.
یکی دیگر از گردشگاه های اطراف تهران که همه روزه پذیرای خیل مسافران مشتاق به طبیعت است می توان از منطقه لواسانات که شامل لواسان بزرگ، لواسان کوچک، افجه، اوشان، فشم، آهار، امامه، میگون، دیزین و… را نام برد، این مناطق که در شمال شرق تهران قرار دارد دارای امکانات تفریحی مناسبی برای تمام اقشار است، همچنین دیزین دارای تله کابین، پیست اسکی روی برف و چمن مخصوص مسابقات بین المللی، هتل و… می باشد.
از دیگر مناطق تفریحی و گردشگاهی که در غرب تهران واقع شده می توان از پارک بزرگ و زیبای ارم واقع در جاده تهران کرج (شامل دریاچه، باغ وحش، شهربازی)، مجموعه ورزشی آزادی ، پارک چیتگر (پیست دوچرخه سواری) و… را نام برد. یکی دیگر از مناطق خوش آب و هوا، تفریحی و گردشگاهی که در تابستان و زماستان مردم مشتاق به آنجا روی می آورند در شرق تهران واقع شده که شامل: جاجرود، بومهن، رودهن، آبعلی (دارای پیست اسکی)، امامزاده هاشم، پلور، آبگرم رینه، دشت زیبای لار، سد لار، قله دماوند و… را نام برد.
یکی دیگر از مناطق تفریحی و گردشگاهی که جنوب شرقی تهران واقع شده میتوان از پارک آبی آزادگان (شامل سرسره های بزرگ آبی، سرسره های تونل مانند، دریای مصنوعی، استخرهای مخصوص کودکان و بزرگسالان)، اسبدوانی، فرهنگسرای خاوران و… را نام برد.
از مناطق دیگر گردشگاهی، تفریحی و زیارتی که در جنوب تهران واقع شده میتوان از کوه بی بی شهربانو (مقبره همسر امام حسین (ع))، برج طغرل، بارگاه ملکوتی حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) و امامزاده طاهر و امامزاده حمزه (واقع در شهر ری)، مرقد بنیانگزار جمهوری اسلامی ایران (در نزدیکی بهشت زهرا(ع)) و… را نام برد. از دیگر مناطق خوش آب و هوا، تفریحی و زیارتی که در شمال غربی واقع شده می توان از فرحزاد، امامزاده داود و… را نام برد.
این امامزاده در بزرگراه اشرفی اصفهانی، انتهای پونک واقع در کوچه باغ های زیبا و قدیمی در شمال غرب تهران واقع شده است. ساکنان ده پونک معتقدند که عین علی ۱۱ ساله و زین علی ۱۵ ساله، فرزندان امام سجاد(ع) بودند که ۱۱۵۳ سال پیش، در این محل توسط ماموران کشته و در کنار درخت چناری به خاک سپرده شدند، از آن زمان تا کنون این مکان محل زیارت معتقدان، خصوصا اهالی محل است.
بنای این امامزاده در سال ۱۳۳۷ به دستور ناصر فرمانفرما به شیوه سایر مکان های مذهبی ساخته شد و در وسط حیاط بزرگ و زیبای این امامزاده درختان چنار کهن و قطوری دیده می شود. این بقعه از خارج به شکل هشت ضلعی و از داخل مربع است. اصل بقعه که هشت ضلعی به نظر می رسد از آثار زمان فتحعلی شاه قاجار می باشد که در کنار رودخانه ای که از فرحزاد به پونک می آید واقع شده است
حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) می باشد که در شهر ری مدفون است، مجموعه حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) که پذیرای زائران مشتاق است، تاریخچه ای مفصل دارد؛ اما بدنیست که بدانیم این بقعه و مدفن، در اوایل کار به نام (مسجد شجره) شهرت یافت. در دوره حکومت شیعی آل بویه، بر این مدفن بقعه ای ساختند. بنای اولین حرم و گنبد، در عصر سلجوقیان و به دستور یکی از وزیران شیعه انجام گرفت.
بعضی از سلاطین صفوی، بعضی از زواق ها و ایوان ها را بنا کردند. پادشاهان قاجار نیز در طلاکاری گنبد و آینه کاری و نقاشی ایوان ها و ساختن ضریح نقره سهم داشتند. صندوق نفیس و گران بهای مرقد مطهر که ساختن آن به قرن هشتم می رسد، در سال ۱۳۲۹ شمسی تعمیر شده است که هم اکنون نیز بر روی قبر مطهر وجود دارد. توسعه و تعمیرات بسیاری در مجموعه حرم، رواق ها و صحن ها، پس از پیروزی انقلاب اسلامی انجام گرفته است، که احداث کتابخانه، دارالحدیث و یک شبستان بزرگ و مصلای باشکوه را شامل می شود.
در این حرم مطهر، علاوه بر مرقد منور حضرت عبدالعظیم (ع)، به دو گوهر نفیس دیگر برمیخوریم که صاحب فضیلت و کرامت اند و در این آستان مقدس آرمیده اند امامزاده طاهر که وی نیز از نوادگان امام سجاد (ع) است که با هشت واسطه، نسبتش به آن حضرت می رسد، این دو امامزاده بزرگوار، هر کدام بقعه، حرم، گنبد و ضریح جداگانه ای دارند که زائران حضرت عبدالعظیم (ع)، از حضور بر تربت پاک و حرم نورانی آنان نیز بهره معنوی می یابند.
این آرامگاه در میان دره های سبز، در ۶ کیلومتری توچال و ۱۵ کیلومتری فرحزاد استان تهران واقع است. در گذشته بقعه امامزاده داود از بنای سنگی مشتمل بر صحن و طاق نماهای کم عمق در اطراف و حرم و ایوان کوچکی در جنوب آن تشکیل می شد و گنبدی سبز رنگ داشت. وجود درختان بید بسیار کهن حکایت از بناهای قبل از صفویه دارد. بنای اولیه این امامزاده سال ها پیش بر اثر سیلی بنیان کن از بین رفت و بنای فعلی که از ساقه گنبد بلند و گنبدی نوک تیز با دو گل دسته تشکیل شده، بعدها جایگزین بنای اولیه شد.
حرم هشت ضلعی کنونی و سرداب زیر آن در زمان فتحعلی شاه قاجار به جای بنای قدیمی که یقینا برج ساده سنگی بود، ساخته شد، درهای شمال و شرق حرم نیز به زمان فتحعلی شاه قاجار باز می گردد. در وسط حرم، ضریحی زیبا وجود دارد. وجود مرقد در داخل سرداب تنها منحصر به همین امامزاده است، نسب امامزاده بر اساس زیارت نامه بقعه به امام زین العابدین (ع) می رسد. برای رفتن به این زیارتگاه دو مسیر وجود دارد که یکی از راه فرحزاد که راهی خاکی و حدود ۱۵ کیلومتر است و دیگری که جاده آسفالته و حدود ۲۵ کیلومتر که این راه از بزرگراه نیایش به سمت شهران می باشد.
امامزاده ای دیگر نیز در مسیر این راه وجود دارد که در وسط روستای زیبای سولقان به نام امامزاده امیر سید محمد نوربخش واقع است که بعد از گذشتن از وسط روستا و کوچه های تنگ و باریک به این مکان مقدس و زیبا می رسد که پذیرای زائران زیادی از استان تهران و روستاهای اطراف می باشد.
امام زاده صالح از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می باشد و بارگاه ملکوتی و باصفای امامزاده صالح در میدان تجریش استان تهران واقع شده است. گنبد کاشی کاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازس شد و سرانجام در سال ۱۳۶۸ به طور کلی تخریب و با کاشی جدید بازسازی شد، امامزاده صالح کتیبه ای به تاریخ ۷۰۰ هجری قمری داشت که در تعمیرات مدخل ساختمان از میان رفت، در حمله مغول بنای امامزاده یکسره از بین رفته بود اما بانیان خیر آن را برپا داشتند و همه روزه خیل مشتاقان به خاندان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را به آنجا می کشاند.
این آرامگاه در دامنه جنوبی کوه ری، که اکنون بی بی شهربانو شهرت یافته است واقع شده، بقعه ای با گنبد مینایی رنگ که مردم، آن محل را آرامگاه همسر امام سوم شیعیان حسین بن علی (ع) و مادر امام سجاد (ع) و دختر یزدگرد سوم ساسانی می پندارند. از دامنه کوه جاده آسفالته را که به سمت بالا می روید بعد از طی چندین پیچ دورنمای بقعه مبارکه بی بی شهربانو نمایان می شود که منظره استان تهران از کنار این بقعه زیبایی خاصی به این مکان می دهد.
تاریخچه بقعه محوطه ای به طول ۳۳ متر و عرض ۲۲ متر با دیوار سنگی بسیار قدیمی محصور گردیده که ضریح مطهر همسر امام سوم در دل کوه بنا گردیده است، سمت شمال آن سنگ طبیعی کوهستان قرار دارد، به روایت تاریخ هسته اصلی بنای مزبور را در دوران ساسانی ساخته اند. صندوق منبت روی قبر، احادیث نبوی و القاب شهربانو را در برداشته و تاریخ ۸۸۸ هجری قمری و نام بانی و سازندگان آن ذکر شده است. در این بقعه آثار تاریخی دیگری نیز یافت می شود.
دارالفنون نام مدرسه ای است که به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در استان تهران تاسیس شد. دارالفنون نخستین دانشگاه تاریخ ایران پس از اسلام می باشد.
امامزاده قاسم در شمال شمیران و در خیابان سمت دربند در روستای قدیمی دژعلیا استان تهران واقع است. بنای اصلی امامزاده برجی هشت ضلعی است که هر ضلع آن از داخل ۲۵/۲ متر عرض دارد و از آجر ساخته شده است، این بقعه امروزه دارای صحن، ایوان، رواق و گنبد کاشیکاری است. ساختمان اصلی بقعه در زمان فتحعلی شاه قاجار توسعه یافت و ایوان بزرگ فعلی در طرف قبله بنا شد. بیرون بقعه و در گوشه جنوب غربی بنای قدیم، هنوز طاق نماها و رومی های عهد صفوی مشهود است. گورستان امامزاده قاسم در زمین های پیرامون بنا به شکل پلکانی قرار گرفته و مقابر خانوادگی خانواده های قدیمی و سرشناس استان تهران را در خود جای داده است.
این بنا در گورستان قدیمی تهران در شهر ری استان تهران واقع ، و مدفن ابوجعفر محمد بن علی بن حسین ملقب به شیخ صدوق در گذشته به سال ۳۸۱ هجری قمری است. بنای بقعه شامل بقعه، حرم، گنبد و صحن وسیعی است که اختمالا در دوره فتحعلی شاه قاجار به جای بنای قدیمی ساخته شده است.
بنای بقعه با طرح هشت ضلعی بر روی صفحه ای هشت ضلعی بناشده و ورودی آن در سمت شرق قرار دارد. بقعه با پوشش کاشی و نقش های زیبا تزیین شده و در درون صحن بقعه و مزار بسیاری از بزرگان از جمله میرزا جلوه، حکیم و شاعر، میرزا طاهر تنکابنی، شیخ رجبعلی نکوگویان (خیاط) و مرحوم جهان پهلوان غلامرضا تختی واقع است.
موزه های بسیار زیبای استان تهران که برخی از آن ها در حقیقت کاخ های سلطنتی مربوط به دوره قاجار و پهلوی می باشند عبارتنداز:
موزه آب انبار (خیابان مصطفی خمینی)
موزه ایران باستان و موزه آبگینه و سفالینه (خیابان سی تیر)
موزه آزادی (میدان آزادی)
موزه های انقلاب
بنیاد تاریخ طبیعی سبز
کاخ رجعت و عبرت ملت
نظامی و هنرهای زیبا (تجریش، خیابان سعدآباد)
موزه تاریخ طبیعی (کریمخان زند، خیابان قائم مقام فراهانی)
موزه تاریخ طبیعی و حیات وحش ایران (دارآباد)
موزه تمبر (خیابان امام خمینی)
موزه جواهرات (خیابان فردوسی)
موزه دفینه (خیابان میرداماد)
موزه رضا عباسی (پل سیدخندان)
موزه سکه (خیابان امام خمینی، بانک سپه)
موزه کاخ صاحبقرانیه (نیاوران، ضلع شمالی پارک نیاوران)
موزه کاخ گلستان و مردم شناسی (میدان آفریقا)
موزه صبا (خیابان ظهیرالاسلام)
موزه فرش (ضلع شمالی پارک لاله)
موزه هنرهای تزئینی (کریمخان زند)
موزه هنرهای معاصر (جنب پارک لاله)
موزه هنرهای ملی (میدان بهارستان، خیابان کمال الملک).
از معروفترین مساجد استان تهران است که در بازار واقع شده و از آثار باقیمانده دوران فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۴۰ هجری قمری است، مناره ها و ساعت آن نیز در زمان ناصرالدین شاه به آن افزوده شده است. کتیبه های تاریخی موجود در بنای آن اکثرا به خط آقای مهدی ملک الکتاب می باشند. نام استادان کاشیکار اسدالله عابدین، اسدالله حسینی، احمد علی اصغر، علی اکبر محمد از تهران و مصطفی طباطبائی، فتح الله عبدالرحیم، حسین باقر و ابراهیم کاظم از اصفهان در کاشی کاری های اطراف صحن دیده می شود.
یکی از قدیمی ترین مساجد تهران می باشد که بنای آن در سال ۱۲۹۶ هجری قمری به وسیله میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار آغاز گردیده و پس از مرگ وی توسط برادرش میرزایحیی خان مشیرالدوله تکمیل شده است. این بنای باشکوه در نزدیکی میدان بهارستان استان تهران واقع شده است.
مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران است که روزگاری همانند نگینی در میان این ارگ، می درخشید، بنیاد ارگ تاریخی تهران به دوره صفویه و زمان شاه طهماسب اول باز می گردد، این ارگ در دوره کریم خان زند بازسازی شده و در دوره قاجار به محل دربار و سکونت سلاطین قاجار اختصاص یافته است، گفتنی است که ناصرالدین شاه در دوران حیات خود تغییرات بسیاری را در مجموعه گلستان ایجاد کرده است.
در بیش از یک سوم فضای ارگ، دارالحکومه و محل سکونت شاه قرار داشت. این منزلگاه همانند خانه های سنتی ایران دارای دو بخش بیرونی و اندرونی بود. بخش بیرونی شامل دو قسمت یعنی حیاط دارالحکومه یا دیوانخانه و دیگری باغ مربع شکلی به نام باغ گلستان بود که این دو حیاط را بناهایی از یکدیگر جدا می ساخت. در شرق دارالحکومه و شمال باغ گلستان فضای اندرونی قرار داشت که حیاطی بزرگ بود و محل اقامت زنان شاه و عمارت خوابگاه شاهی در میانه آنها ساخته شده بود و در واقع حرمسرا را تشکیل می داد. این مجموعه در دوره پهلوی تخریب و بجای آن ساختمان فعلی وزارت امور اقتصادی و دارایی ساخته شد.
مقر بر تخت نشستن شاه و برگزاری بار عام و محل حکومت بود در حالیکه فضای باغ گلستان اندرون شاهی بود و به ملاقات های خصوصی، مراسم و بزم های شبانه دربار اختصاص داشت.
در غرب تالار سلام و در بالای سر در و ایوان سنگی جلو سرسرای کاخ قرار دارد و یکی از تالارهای مشهور کاخ گلستان است، ساخت تالار آیینه همزمان با تالار سلام حدود سال ۱۲۹۱ هجری قمری آغاز گردید و ظاهرا در سال ۱۲۹۴ هجری قمری پایان رسید. در آغاز انتقال اشیاء و آثار موزه قدیم به موزه جدید، این تالار به تخت طاووس و تاج کیانی اختصاص داشت. شهرت عمده تالار آیینه علاوه بر تزئینات آن بیشتر به دلیل نقاشی معروفی است که مرحوم میرزا محمدخان کمال الملک غفاری بسال ۱۳۰۹ هجری قمری از آن ترسیم کرده و اینک در کاخ گلستان نگهداری می گردد.
پس از اولین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در سال ۱۲۹۰ هجری قمری و دیدن موزه ها و گالری های بزرگ کشورهای غربی وی تصمیم گرفت که موزه ای شبیه به موزه های اروپا در ارگ ایجاد نماید. بدین منظور عمارت خروجی را تخریب و در عوض در سمت شمال غربی و در جوار تالار عاج، بناهای کاخ گلستان جدید، یعنی سرسرا و تالار آئینه گلستان و اتاق موزه بنیان نهاده شد.
این تالار از همان آغاز به منظور تاسیس و تشکیل موزه بنا گردید. ولی پس از انتقال تخت طاووس از موزه های قدیم و تالار آئینه به آن و نیز برگزاری سلام های خاص و رسمی در آن بتدریج نام تالار سلام را به خود گرفت.
در این تالار نفیس ترین اشیاء و آثار هنری اهدایی، بویژه جواهرات سلطنتی نگهداری می شد. در سال ۱۳۴۵ به سبب برگزاری مراسم تاج گذاری محمدرضا شاه پهلوی در این تالار، موزه آرایی آن بطور کلی دگرگون شد و به شکل امروزی درآمد. در طبقه زیرین تالار سلام حوض خانه ای قرار دارد. امروزه حوض خانه وسیع زیرین به دو بخش تقسیم گردیده است. بخش شرقی با نام تالار مخصوص به نمایش هنرهای ظریفه ایران در دوره قاجار، و بخش غربی آن با نام نگارخانه برای ارائه آثار نقاشی هنرمندان ایران در دوره قاجار اختصاص یافته است.
در سمت جنوبی محوطه کاخ گلستان بعد از عمارت بادگیر، تالار الماس قرار دارد. بنیاد و اساس این تالار در زمان فتحعلی شاه نهاده شده ولی در زمان ناصرالدین شاه تغییراتی در ظاهر و تزئینات آن داده اند، این بنا به مناسبت آئینه کاری های داخلی اش بنام الماس خوانده شده است.
در زمان ناصرالدین شاه اغلب طاق ها و طاق نماهای جناغی این تالار مانند بسیاری از طاق های دیگر کاخ گلستان به طاق های قوسی یا رومی تبدیل گردید و دیوار های تالار به انواع کاغذ دیواری خارجی پوشانیده شد، این تالار با توجه به آنکه از جمله بناهای فتحعلی شاهی است به محل موزه آثار و اشیای وی اختصاص یافته و قرار است در زیر زمین آن نیز چای خانه مجموعه دایر گردد.
بعد از تالار آئینه و در سمت غرب تالار برلیان، تالار عاج قرار دارد. تاریخ احداث این تالار و حوضخانه زیر آن معلوم نیست، ولی محققا قبل از تالار سلام و تالار آئینه ساخته شده و از بناهای دوره ناصری است که البته بعدها در زمان خود وی در نمای آن تغییراتی دادند که به صورت امروزی درآمده است. در این تالار در زمان ناصرالدین شاه، هدایای پادشاهان دولت های خارجی نگهداری می شد و در زمان پهلوی محل پذیرایی و برپایی مهمانی های رسمی دربار بود. از این رو در آرایش درونیآن تغییرات عمده ای داده شده است. حوض خانه زیر این عمارت برای نمایش تابلوهای نقاشی اختصاص یافته است.
این عمارت که در طبقه فوقانی تالار عاج واقع است، از بناهای دوره ناصری است و زمانی آب قنات از داخل آب نمای این عمارت به داخل حوض های حیاط کاخ در جریان بوده است. این عمارت نیز در زمان های مختلف تغییراتی یافته و اکنون با نصب نفیس ترین تابلو های نقاشان اروپایی در قرن ۱۹ میلادی، از جمله آثار معروف نقاشانی همچون سیمون ون گلذبر، آیوازفسکی و… تبدیل به نمایشگاه دائمی تابلوهای نقاشی گردیده است.
این بنا شاخص ترین بنای کاخ گلستان و ممتازترین ساختمان ضلع شرقی مجموعه است. گویا ناصرالدین شاه قبل از سفر به اروپا و بر اثر دیدن تصاویر بنا های فرنگستان، تمایل پیدا می کند بنایی مرتفع، نظیر آن ها در پایتخت خود ایجاد نماید تا از بالای آن بتواند به همراه درباریان منظره شهر و دورنمای اطراف را تماشا کند.
یکی از قدیمی ترین و زیباترین بناهای تاریخی استان تهران می باشد. این بنای شاخص که در ضلع شرقی حیاط کاخ گلستان قرار گرفته بیش از یکصد و سی و پنج سال قدمت دارد. ساخت عمارت در سال ۱۲۴۰ شمسی (۱۲۸۲ هجری قمری) آغاز می گردد و پس از دو سال پایان می پذیرد و آن را شمس العماره می نامند و تاریخ بنایش را به جمل (کاخ شاهنشاه) می یابند.
طرح و نقشه آن را ظاهرا معیرالممالک تهیه و معمار آن استاد علی محمد کاشی بوده است، این بنا در پنج طبقه ساخته شده است و حدود ۳۵ متر ارتفاع دارد، طبقه اول بنا دارای ایوان و تالار بسیار زیبایی است که از نظر آئینه کاری بسیار ممتاز و کم نظیر می باشد.
در گوشه شمال غربی محوطه گلستان، دیوار به دیوار تالار سلام، بنایی سر پوشیده و ستوندار بصورت ایوان سه دهنه ای وجود دارد که در مرکز آن حوض جوشی ساخته شده و بیشتر آب این قنات شاه از میانه حوض میجوشیده است، این قسمت از کاخ گلستان که جلوخان یا خلوت کریمخانی نامیده می شود چنانچه از نامش پیداست از بناهای دوره کریمخان زند است و قسمتی از خلوت خانه وی به شمار می آمده است. این بنا ظاهرا در سال ۱۱۷۳ هجری قمری احداث گردیده و در زمان ناصرالدین شاه، که بنای جدید تالار سلام ساخته می شده است، قسمت اعظم آن تخریب گردیده و امروزه تنها بخشی از آن باقی مانده است.
عمارت بادگیر در زمان فتحعلی شاه در ضلع جنوبی باغ گلستان ساخته شد. ولی در زمان ناصرالدین شاه تصرفات عمده ای در آن انجام گرفت و به شکل امروزی در آمد. در زیر تالار و عمارت مزبور حوضخانه وسیعی وجود دارد که در چهار گوشه آن چهار بادگیر بلند پوشیده از کاشی های معرق، آبی، زرد و سیاه با قبه های زرین ساخته شده است و هوای حوضخانه و تالار و اتاق ها بوسیله آنها به خوبی خنک می شود.
در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه، شاه سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی، مقداری اثاثیه ارزشمند و گران بها برای شاه ایران فرستاد، چون در آن هنگام تقریبا همه کاخ ها و تالارهای سلطنتی با تابلوها و اثاثیه متعدد پر و آراسته شده بود از این رو ناصرالدین شاه تصمیم گرفت در گوشه جنوب غربی محوطه گلستان، که سابقا محل کلاه فرنگی یا برج آغامحمد خانی بود، کاخ جدیدی بنا نماید و هدایای سلطان را در آن جای دهد.
این بنا به علت سفیدی رنگ نمای ساختمان که به شیوه بناهای قرن ۱۸ اروپا گچبری و نماسازی شده و نیز به سبب آن که پله ها و آزارهای سراسری کاخ مرمر سفید رگه دار بود کاخ ابیض نامیده شد. کاخ ابیض از همان ابتدای بنای خود به محل اشتغال صد اعظم ها اختصاص یافت و جلسات هیئت دولت تا سال ۱۳۳۳ شمسی در این کاخ و در تالار سلطان علدالحمید تشکیل می شد.
در سال ۱۳۴۴ به سبب تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی در ضلع غربی و نیز طبقه پایین ساختمان تغییراتی بوجود آمد و از سال ۱۳۴۷ به موزه مردم شناسی تبدیل گردید. در سمت شرقی تالار عاج، چند تالار و اتاق زیبا و مجلل وجود دارد که سطح کف آن ها نسبت به کف تالار عاج و تالارهای دیگر پایین تر است. در زمان ناصرالدین شاه بعلت کهنگی و فرسودگی بناهای قدیمی ارگ، اغلب آنها را ویران می کردند و به جایشان ساختمان های جدیدی می ساختند. در این زمان عمارت بلور را خراب کردند و در جایش عمارت امروزی را بنا نمودند.
نگارخانه محل ارایه گنجینه نفیس تابلوهای نقاشی، هنرمندان دوره قاجار است که در آن سیر تحول نقاشی در ایران و آثار هنرمندان مشهور آن در معرض نمایش قرار گرفته است. از نقاشان مشهوری که آثار آنان به نمایش درآمده است می توان به محمود خان صبا، مهرعلی، کمال الملک، اسماعیل جلابر، ابوالحسن ثانی یا صنیع الملک و محمد حسن افشار اشاره نمود. در ضلع شمالغربی باغ گلستان از خلوت کریمخانی که بگذریم به تالار موزه مخصوص یا عمارت موزه اصلی می رسیم.
این نخستین موزه سلطنتی و دولتی در ایران است که توسط ناصرالدین شاه تاسیس گردیده است. شاه بر اثر مسافرت به اروپا و دیدن موزه ها و گالری های بزرگ کشورهای غربی، تصمیم گرفت که او نیز موزه ای شبیه به موزه های اروپایی، در ارگ سلطنتی تاسیس و ایجاد نماید. این تالار از همان آغاز به منظور تاسیس و تشکیل موزه بنا گردید و نیز برگزاری سلام های خاص و رسمی در آن به تدریج نام و تالار سلام را بخود گرفت.
در سال ۱۳۴۵ به سبب برگزاری مراسم تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی در این تالار، موزه آرایی آن بطور کلی دگرگون شد و به شکل امروزی درآمد، در طبقه زیرین تالار سلام حوض خانه ای قرار دارد که به دو بخش شرقی با نام تالار مخصوص به نمایش هنرهای ظریفه و مرسعات در دوره قاجاراختصاص یافته است.
روح ظریف هنرمند ایرانی با استعانت از هنرهای معماری، نقاشی، سنگتراشی، کاشی کاری، گچبری، آئینه کاری، خاتم سازی، منبت کاری و مشبک سازی، در وسط کاخهای سلطنتی قدیم و مجموعه دلپسند، ترکیبی بدیع و بنایی زیبا بوجود آورده که شاید کمتر بتوان نظیر آن را در جای دیگر یافت. ایوان تخت جایگاهی است که مراسم سلام و بار عام طبقات مردم در مقابل آن برگزار می شده است.
استنباط می شود که بنیاد ایوان تخت مرمر که عمر و سابقه بعضی از قسمتهای آن از همه قسمت های ارگ تاریخی تهران طولانی تر است از عمارت کریمخان و بناهای زندیه باشد. به سال ۱۲۲۱ هجری قمری فتحعلی شاه به حجاران و سنگتراشان معروف اصفهانی امر کرد تا از سنگ مرمر زرد یزد تختی بسازند تا همیشه در وسط ایوان نصب و مستقر گردد. این تخت که از ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک تشکیل یافته، با طراحی میرزابابای شیرازی نقاش باشی، و به سرپرستی حجاری استاد محمد ابراهیم اصفهانی ساخته شد.
معماری و تزئینات این ایوان در دوره فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه دستخوش تغییراتی شد و به صورت امروزی درآمد. این ایوان در دوره قاجار محل به تخت نشستن پادشاهان و برگزاری مراسم و اعیاد رسمی بود. آخرین مراسم رسمی که در این ایوان برگزار شد، تاجگذاری رضاشاه در سال ۱۳۰۴ بود.
این کاخ در سال ۱۲۶۷ هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد. سبک معماری آن تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی است. آئینه کاری های عالی و تابلوهای نقاشی و سرسراها و پلکان های زیبا و منظر عالی این بنای مهم تاریخی، بسیار جالب توجه است، این کاخ دارای کرسی خانه، حوضخانه و… در طبقه اول است. همه تالارها و اتاق های این کاخ با مجالس نقاشی، تصاویر تابلو های گران بها و اشیای نفیس تزیین شده است. از تالارهای مهم این کاخ میتوان به تالار جهان نما و تالار آیینه در طبقات دوم اشاره کرد.
مجموعه فرهنگی تاریخی موزه کاخ سعدآباد در حاشیه کوهپایه های توچال و دره سرسبز دربند در شمالی ترین قسمت تهران با مساحتی در حدود ۱۱۰ هکتار قرار گرفته است. این منطقه از شمال با کوههای البرز، از شرق با گلابدره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش در ازتباط می باشد. این مجموعه کاخ ها در دوران قاجار محل استقرار و سکونت تابستانی شاهان این سلسله بوده است.
طی سالیان دراز این کاخ به چهارده کاخ کوچک و بزرگ، که هرکدام به سبک و شیوه ای در معماری ساخته شده است تبدیل شد، و پس پیروزی انقلاب اسلامی تبدیل به موزه و یا کاخ موزه شد. این منطقه امروزه بعنوان تفریحگاهی زیبا و تاریخی جهت بازدید و راهپیمایی در خیابان های باصفای آن علاقمندان زیادی را به سوی خود می کشاند. کاخ سعدآباد بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۷ به روی مردم باز شد. در این کاخ مجموعه ای از آثار هنری دوره قاجار و پهلوی به نمایش گذاشته شده است.
موزه جهان نما در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه قرار دارد و در واقع جزیی از بنای این کاخ است. در این موزه مجموعه ای از آثار باستانی از کشورهای ایران، هند و… نگهداری می شود. مجموعه ای از آثار هنرهای تجسمی معاصر ایران و جهان از جمله آثاری از حسن زنده رودی، بهمن محصص، ژاله طباطبایی و… ار هنرمندان خارجی آثاری از پابلو پیکاسو، فرنان لژه، رنوار و… نیز در این موزه وجود دارد.
این برج در شرق آرامگاه ابن بابویه در شهر ری واقع شده است و از آثار بجا مانده از دوره سلجوقیان می باشد. عده ای از مورخان این برج را آرامگاه طغرل بیک سلجوقی می دانند و عده ای دیگر این مکان را محل دفن خلیل سلطان از فرزندان تیمور لنگ و همسر او شادالملک در قرن پانزدهم می دانند. ارتفاع برج حدود ۲۰ متر می باشد (بدون احتساب گنبد مخروطی شکلی که امروزه اثری از آن نمانده).
به عقیده برخی از کارشناسان این برج شبیه عقربه های ساعت بوده و می توان از روی تابش آفتاب بر روی کنگره های آن زمان را تشخیص داد، در حال حاضر بازسازی بنا بدست منطقه ۲۰ شهرداری تهران در محوطه ای به وسعت ۲ هکتار و به منظور گسترش و ساختن فرهنگسرا، کتابخانه، موزه و رستوران درحال انجام است.
این برج بلندترین آسمانخراش ایران و چهارمین برج مخابراتی بلند در جهان است. این برج مخابراتی و چند منظوره، درون مجموعه یادمان در شمال غربی شهر تهران قرار دارد. این سازه به خاطر ارتفاع بلند و شکل ظاهری متفاوتش، تقریبا از همه جای تهران نمایان است و از این رو، یکی از نمادهای پایتخت ایران به شمار می آید. اهداف ساخت این برج با هدف احداث سازه ای به یاد ماندنی و به عنوان نمادی برای شهر تهران و به منظور رفع نیازهای مخابراتی و تلویزیونی تهران ساخته شده است.
کارکردهای عمده این برج، ایجاد و گسترش شبکه دسترسی بدون سیم، ایجاد زیر ساخت مناسب برای سیستم های جدید تلویزیونی، بهینه سازی پوشش رادیو تلوزیون، کاربری های هواشناسی و کنترل ترافیک، گسترش و بهینه سازی پوشش شبکه های بی سیم و پی جو، ایجاد جاذبه گردشگری و بهره مندی از فضاهای گردشگری، تجاری و فرهنگی (رستوران گردان، سکوی دید، گالری هنری، گمبد آسمان، موزه انقلاب اسلامی) و…. مشخصات فنی این برج سازه ای است بتنی با کاربردهای متنوع، ۴۳۵ متر از سطح زمین های مجاور ارتفاع دارد که ۳۱۵ متر از آن مربوط به شفت بتنی و ۱۲۰ متر دیگر مربوط به آنتن برج است.
وزن برج میلاد ۱۶۱۰۰۰ تن و زیر بنای آن ۵/۵ برابر یک زمین فوتبال است. ساختن های جنبی این برج زیر بنای بالغ بر ۲۷۸۰۰ متر مربع شامل فضاهای مختلف تجاری و فرهنگی از جمله آمفی تئاتر، سینما، گالری های آزاد هنری، آبنماها و فضا های سبز که با الهام از فضاهای معماری ایرانی طراحی شده اند.
این بنا که سنبل استان تهران محسوب می شود، در میدان آزادی، در مدخل غربی شهر به سال ۱۳۵۰ شمسی در زمینی به وسعت ۵۰۰۰۰ متر مربع ساخته شده است و زیربنای آن ۴۰۰ متر مربع و ارتفاع برج از سطح زمین ۴۵ متر می باشد. بازدیدکنندگان می توانند با ۲ آسانسور تا بالای برج صعود کنند. در زیرزمین برج آزادی موزه و یک مرکز سمعی بصری نیز قرار دارد.
این برج در منتهی علیه قسمت شرقی شهر دماوند به شکل یک بنای منفرد بر روی تپه ای واقع شده و باغ های سبز آن را احاطه کرده اند. این بنای تاریخی ارزشمند که تقریبا ۱۰ متر ارتفاع دارد، یک برج آرامگاهی آجری ۸ ضلعی با پشتیبان های مدور در گوشه های آن است. بدنیه برج گره چینی و تزئینات آجری زیبایی دارد و گنبد آن که مخروطی شکل و ۸ ترک است با زاویه تند به طرف راس متمایل می شود.
این برج را می توان با بناهای اثر سامانی در بخارا مقایسه کرد و قدمت آن را بیش از قرن ۵ هجری نسبت داد. برج آرمگاه شاهزاده حسین از نظر معماری در شمار برج های شکیل و زیبا، و معماری آن قابل تعمق است، این بنا با نمایی آجری و پلانی خورشیدی شکل و مدور، روی سکویی دایره مانند استوار شده و دارای ۳۴ کنگره به ارتفاع ۶ متر است و مکان های دیدنی و تاریخی شهرستان دماوند آرمیده در دامنه های زیبای کوهستان دماوند، از طبیعت جذاب، زیبا و منحصر به فردی برخوردار است که بیش ترین آن را مدیون قله سر به فلک کشیده دماوند است.
برج و مقبره شبلی که مربوط به قرن ۵ هجری قمری است، معروفترین بنای تاریخی ناحیه است و قلعه باستانی گل خندان که مربوط به دوره ساسانی است، از دیگر آثار تاریخی شهرستان دماوند محسوب می شود.
در بهار ۱۳۷۲ احداث این فرهنگسرا شروع شد، این فرهنگسرا عمدتا به منظور غنی سازی اوقات فراغت کودکان و جوانان جنوب شرقی تهران تاسیس شده و از بزرگترین مراکز وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است. هم اکنون فرهنگسرای جوان یکی از بزرگترین مراکز فرهنگی کشور محسوب می شود. این فرهنگسرا دارای مساحتی بالغ بر ۸۳۰۰۰ متر مربع و زیر بنای ۲۴۰۰۰ متر مربع است و در چهار بخش ساختمان اداری، بازارچه فرهنگ و هنر، ساختمان مرکزی، علوم و فنون و شهر بازی، انجام فعالیت های متنوعی را برای عموم به ویژه جوانان و نوجوانان میسر کرده
